Η ρύπανση του Ασωπού ποταμού και της ευρύτερης περιοχής υπάρχει σε διάφορες ποσοτικές εκδοχές περιεκτικότητας μεταλλικών ή μη στοιχείων στο αέρα, στο νερό, στο έδαφος και στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Με βάση τη μελέτη του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, του Τομέα Οικονομικής Γεωλογίας & Γεωχημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου της Αθήνας (ΕΚΠΑ), το 2011, διαπιστώνεται η ετερογένεια της κατανομής του εξατομικού (παλιά ονομασία του εξασθενούς) Χρωμίου Cr(VI) στο έδαφος και στα υπόγεια ύδατα. Η ετερογένεια αυτή δηλαδή τα διαφορετικά αποτελέσματα στα πηγάδια (γεωτρήσεις) μέχρι 200 μέτρα και από 200 μέχρι και 400 μέτρα η περιεκτικότητα του ολικού χρωμίου κυμαίνεται [σχεδόν ίδια με τις τιμές του Cr(VI)] από <2 μέχρι 180ppb. Η περιεκτικότητα του Cr(VI) στα πηγάδια σε βάθος >200 μέτρα, σύμφωνα με τους συγγραφείς της πιο πάνω μελέτης, αποδίδεται σε άμεση επίδραση των πλούσιων σε Cr(VI) βιομηχανικών αποβλήτων.

Περιεκτικότητες του Cr(VI) στο πόσιμο νερό

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για το πόσιμο ύδωρ θέτει σαν ανώτατο όριο τιμής του ολικού χρωμίου των 50ppb ή μg/l. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ανώτατο όριο ολικού χρωμίου το διπλάσιο 100μg/l με μια ντιρεκτίβα της.

Σχετικά με το Cr(VI), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν έχει ακόμη “εγκαταστήσει” ανώτατη  κατευθυντήρια τιμή. Κατ’ εξαίρεση όμως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει μια προσωρινή ανώτατη κατευθυντήρια τιμή του 0,1μg/l μόνο για το Cr(VI) στο πόσιμο νερό, ενώ το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο του Cr(VI) για το υδάτινο περιβάλλον σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 0,5μg/l δηλαδή πενταπλάσιο. Όταν η τιμή υπερβαίνει το ανώτατο όριο σημαίνει ότι, είτε για το ολικό Χρώμιο, είτε για το Cr(VI), αντίστοιχα, υπάρχει ρύπανση του πόσιμου νερού και αντίστοιχα του εδάφους και του υπογείου υδροφόρου ορίζοντα με όλες τις συνέπειες στην υγεία μας.

Τοξικές συνέπειες της ρύπανσης με Cr(VI)

Είναι γνωστό, ότι η τοξική επίδραση του Cr(VI)  στον ανθρώπινο οργανισμό προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις, σπάνια οξεία αλλεργική αντίδραση και ακόμη κρίση βρογχικού άσθματος, δημιουργεί μεταλλάξεις με απρόβλεπτες συνέπειες για τον ανθρώπινο οργανισμό κύρια στο ανοσοποιητικό και αναπαραγωγικό σύστημα. Επίσης, η πιο βαριά συνέπεια της ρύπανσης με Cr(VI) είναι η σύνδεσή του με τα κακοήθη νεοπλάσματα και ιδιαίτερα αυτά του πνεύμονα. Η σύγχρονη ρύπανση Cr(VI) σε καπνιστές τσιγάρου οδηγεί στην άμεση σύνδεσή του με καρκίνο του πνεύμονα. Για τους πιο πάνω λόγους χαρακτηρίζεται από την Αμερικάνικη Εταιρεία Ογκολογίας, καρκινογόνο κατηγορίας 1Α, ενώ η Ευρωπαϊκή Εταιρεία το χαρακτηρίζει καρκινογόνο 1Α & 1Β, ανάλογα με την πηγή προέλευσής του.

Επίσης, υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της αυξημένης τιμής του Cr(VI) στο πόσιμο νερό και της εμφάνισης καρκίνου σε διάφορα όργανα, μετά μακροχρόνια έκθεση για 11 χρόνια, κατοίκων της περιοχής των Οινοφύτων, όπως προκύπτει από τη μελέτη του τμήματος Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ. Η μελέτη αυτή υποστήριξε την υπόθεση της εμφάνισης κακοήθων νεοπλα-σμάτων μετά από μακροχρόνια έκθεση σε Cr(VI) μετά την πρόσληψη πόσιμου νερού.

Είναι πασιφανές από τα αναφερόμενα πιο πάνω ότι ο Ασωπός ποταμός και η ευρύτερη περιοχή του είναι και θα είναι μια ωρολογιακή βόμβα, εάν δεν γίνουν συνολικές παρεμβάσεις στην αντιμετώπιση των αιτιών της ρύπανσης, με δεδομένη την αθροιστική δράση του ισότοπου Cr(VI) και άλλων στοιχείων. Ήδη στην τελευταία μελέτη αναδείχτηκε και μικρή αύξηση του αρσενικού.

Ο αρχικός σχεδιασμός για την εγκατάσταση της βιομηχανικής περιοχής δεν περιλάμβανε ανάλυση των υπόγειων πετρωμάτων και πλακών με αποτέλεσμα η ύπαρξη υπερμαφικών πετρωμάτων και άλλων ειδών χρωμικών πετρωμάτων και πλακών να συμβάλει κατά ελάχιστο στην αύξηση του υπόγειου εξατομικού χρωμίου. Η παραγωγή αυτού αυξάνεται με την τριβή των πετρωμάτων και πλακών [αιφνίδια μετακίνηση πλακών (σεισμοί) ή σταδιακή μετακίνηση πετρωμάτων].  Αυτό όμως μετατρέπεται το περισσότερο σε τριατομικό (παλιά τρισθενές) χρώμιο, Cr(III) που εάν η περιεκτικότητά του είναι εντός των  φυσιολογικών τιμών του, είναι ωφέλιμο για τα χώμα και τα έμβια όντα. Τότε μόνο βγήκε υπουργική απόφαση και υλοποιήθηκε μετά από χρόνια χωρίς τη διαχείριση των αποβλήτων σε βιολογικά απόβλητα, όπως όφειλε το υπουργείο όχι μόνο να το νομοθετήσει, αλλά επιπλέον να ελέγξει την υλοποίησή του πρακτικά με την παρακολούθηση των τιμών των χημικών και μεταλλικών στοιχείων στον αέρα, στο έδαφος και το υπέδαφος, περιλαμβανομένου του υδροφόρου ορίζοντα.

Εάν δεν παρθούν άμεσα μέτρα εξυγίανσης των παραγομένων και αποθηκευμένων αποβλήτων, όλοι μας στην ευρύτερη περιοχή, εάν δεν εναντιωθούμε στη δημιουργία ΧΥΤΒΑ ή ακόμη χειρότερα ΧΥΤΒΕΑ δηλαδή στην δημιουργία χωματερών ενταφιασμού των βιομηχανικών αποβλήτων χωρίς την επεξεργασία τους σε βιολογικά απόβλητα, θα έχουμε ακόμη πιο πολύ μόλυνση των υπόγειων νερών, με συνέπειες σύγχρονα άμεσων (αλλεργικών αντιδράσεων αναπνευστικού και δέρματος), αλλά και μακροχρόνιων νοσημάτων.

Η δημιουργία ΧΥΤΒΑ ή ΧΥΤΒΕΑ είναι μια ενέργεια επιβλαβής και παράνομη όπως η βιβλιογραφία αναφέρει, γιατί καμιά μεμβράνη δεν συγκρατεί πλήρως όλα τα στοιχεία των αποβλήτων. Ο καθένας μας το καταλαβαίνει, γιατί, όπως δείχνουν συγκεκριμένες μελέτες για την περιοχή της λεκάνης του Ασωπού ποταμού, έχει επιπτώσεις στους εργάτες, στους κατοίκους και στους επισκέπτες της ευρύτερης περιοχής χωρίς οι ίδιοι να φταίνε σε κάτι και επιπλέον είναι ενέργεια εναντίον του φυσικού περιβάλλοντος, εάν οι πολιτεία (Κυβέρνηση, κεντρική και περιφερική αυτοδιοίκηση) με κεντρικό σχεδιασμό δεν εξυγιάνει την ευρύτερη περιοχή της λεκάνης του Ασωπού ποταμού.

Μέτρα εξυγίανσης της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού ποταμού

Η ευρύτερη περιοχή του Ασωπού ποταμού με βάση τις μελέτες που έχουν γίνει έχει πρόβλημα ρύπανσης και απαιτούνται άμεσα μέτρα με άξονα αποτροπής της εγκατάστασης ΧΥΤΒΑ ή ΧΥΤΒΕΑ που θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την περιοχή, είτε με τα βιομηχανικά απόβλητα που αφορούν τις βιομηχανίες της περιοχής είτε ακόμα περισσότερο με τα βιομηχανικά απόβλητα από όλη την Ελλάδα και ενδεχόμενα και άλλων αποβλήτων όπως έγινε με την Ολλανδία.

Άρα χρειάζονται άμεσα μέτρα που θα αφορούν τη διαχείριση των παραγόμενων και αποθηκευμένων αποβλήτων, όπως και του υδροφόρου ορίζοντα με απώτερη στόχευση την μετατροπή τους σε βιολογικά απόβλητα.

Για να γίνει αυτό πρέπει:

1. Να σταματήσει τώρα, η δημιουργία ΧΥΤΒΑ ή ΧΥΤΒΕΑ με σύγχρονη ανάπτυξη του βιομηχανικού πάρκου που θα αποτελεί πραγματικό πνεύμονα για την περιοχή.
2. Με κεντρικό σχεδιασμό έναρξη μετατροπής των χημικών και μεταλλικών αποβλήτων σε βιο-απόβλητα και περαιτέρω επεξεργασία τους σε καθαρό νερό και με κεντρικό αγωγό απορροής του στον Ασωπό ποταμό.
3. Μετατροπή των μολυσμένων οργανικών αστικών αποβλήτων της ευρύτερης περιοχής σε βιο-απόβλητα και περαιτέρω μετατροπή σε καθαρό νερό
4. Μέτρα απορρύπανσης του Ασωπού ποταμού, ώστε να μην ξαναδούμε στην εκβολή του μόνο μια κάμπια και μια μύγα που μπορούν και ζουν χωρίς οξυγόνο, αλλά να αποκατασταθεί σε πλήρη ανάπτυξη ο υδροβιότοπος που αποτελεί τον καθρέπτη της εκβολής του ποταμού.
5. Έναρξη με κεντρικό σχεδιασμό της απορρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής σε συνεργασία της κυβέρνησης, της κεντρικής και της περιφερικής Αυτοδιοίκησης.
6. Βελτίωση των εδαφών με άλλες μορφές καλλιεργήσιμου χώματος (π.χ. χουμοχώματος κλπ) που να πολλαπλασιάζουν τη γονιμότητα του χώματος και να αναγεννούν το υπάρχον χώμα.
7. Πανστρατιά δεντροφυτεύσεων σε όλες τις περιοχές της ευρύτερης δεξαμενής του Ασωπού ποταμού, με φυτά και δέντρα που έχουν μεγαλύτερη δέσμευση του Cr(VI).
8. Επιτέλους αρκετά πια, να γίνουν πραγματικότητα συστήματα βιολογικών καθαρισμών σε κάθε Δήμο της λεκάνης του Ασωπού ποταμού και όχι μόνο, με την αγωνιστική διάθεση και πίεση όλων των δημοτών και τη συμβολή των περιφερειών και των δήμων, εάν πραγματικά νοιάζονται για την υγεία των δημοτών και του περιβάλλοντος. Αυτή η στρατηγικής σημασίας κίνηση δεν θα εξυγιάνει μόνο τον Ασωπό ποταμό, αλλά και τις περιοχές που βρίσκονται γύρω από τον Ασωπό ποταμό. Αύτη η κίνηση προϋποθέτει μια άλλη κίνηση που ήδη τονίστηκε εμφαντικά προηγούμενα, την μετατροπή όλων των τοξικών ή μη αποβλήτων σε βιο-απόβλητα και τελική επεξεργασία αυτών με σύστημα βιολογικού καθαρισμού.

Όλα αυτά δεν θα ελαττώσουν σημαντικά μόνο τις συνέπειες των μεταλλικών και μη τοξικών αποβλήτων, αλλά επιπλέον θα αναμορφώσουν την περιοχή της λεκάνης του Ασωπού ποταμού, θα την κάνουν περισσότερο ελκυστική και ανθρώπινη για να μπορούμε να ζούμε χωρίς άγχος όλοι μας μαζί με τα παιδιά μας σε ένα υγιεινό περιβάλλον.

Είναι ιστορική η στιγμή, τώρα θα φανεί σε όλους μας και τον καθένα ξεχωριστά εάν πραγματικά αγαπάμε τον Ωρωπό και όλους τους δημότες του. Να το κάνουμε με παρρησία με το μυαλό μας στην λαϊκή παροιμία: “Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε”.

Δυο είναι τα αιτήματα αιχμής που όλοι οι λογικοί και καλόβουλοι συζητητές αποδέχονται:

1. Να σταματήσει τώρα η δημιουργία ΧΥΤΒΑ ή ακόμη χειρότερα ΧΥΤΒΕΑ που τα απόβλητα του θα συλλέγονται από όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, γιατί ο υδροφόρος ορίζοντας θα επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο, και
2. Να γίνει εξυγίανση όλης της λεκάνης του Ασωπού ποταμού για να μπορούμε να μιλάμε για υγιεινές συνθήκες διαβίωσης της ευρύτερης περιοχής.

Τελειώνω αφού σας θυμίσω τα λόγια του Αβδηρίτη φιλόσοφου Δημόκριτου, του συντοπίτη του Αριστοτέλη:

«Ετεή δε ουδέν ίδμεν. Εν βυθώ γαρ η αλήθεια.»

«Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τίποτα, επειδή η αλήθεια είναι στο βυθό.»

επισημαίνοντας ακόμα περισσότερο ότι η αλήθεια πράγματι βρίσκεται στο βυθό όχι μόνο γιατί πράγματι κάνει πολύ δρόμο η σκέψη μας και οι νοητικές μας διεργασίες να την αποκαλύψουν, αλλά επειδή ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής μας είναι βαθιά στο υπέδαφος στη γη, αλλά επιπλέον, κατά την μελέτη του τμήματος της Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ (2011) με λήψη δειγμάτων σε πηγάδια (γεωτρήσεις) σε πολλές περιοχές της ευρύτερης περιοχής της λεκάνης του Ασωπού ποταμού, μετρήθηκαν τιμές που υπερέβαιναν κατά πολύ την ανώτατη τιμή, παραδεκτή από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Δρ. Ανδρέας Γ. Καλλιακμάνης

Ειδικός Παθολόγος

Ελληνική Εταιρεία Προληπτικής Ιατρικής

Μέλος

της Συντονιστικής Επιτροπής Φορέων Ωρωπού

Σήμερα θα σας αναλύσω ένα θέμα που άπτεται του Περιβάλλοντος μιας ευρείας περιοχής που αφορά την ευρύτερη περιοχή του Ασωπού ποταμού, τόσο ευρεία που περιλαμβάνει δύο Περιφέρειες, την Περιφέρεια της Βοιωτίας, για λόγους σκοπιμότητας και την Περιφέρεια της Αττικής. Οι λόγοι σκοπιμότητας ήταν, ότι, επειδή απαγορεύτηκαν οι βιομηχανικές περιοχές να βρίσκονται εντός πόλης και μάλιστα συγκεκριμένα εντός της πρωτεύουσας της Ελλάδας, επιλέχθηκε η ευρύτερη περιοχή των Οινοφύτων-Σχηματαρίου για εγκατάσταση των βιομηχανιών. Έγινε επιλογή χωρίς μελέτη του εδάφους της περιοχής που ήταν απαραίτητη για πολλούς λόγους κύρια σύστασης του υπεδάφους γιατί δεν αναπτύσσεται βιομηχανική περιοχή χωρίς την ανάλυση των υποκείμενων πετρωμάτων αλλά και του ακριβούς εντοπισμού των σεισμικών πλακών. Εναλλακτικά, εάν δεν επέτρεπαν οι αναλύσεις του υπέδαφους ολικά, θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί η ιδέα και να προσδιοριστεί νέα. Η μόνη προϋπόθεση που λήφθηκε υπόψη ήταν «κοντά στην Αθήνα» για λόγους πλήρωσης των βιομηχανικών μονάδων από εργάτες και βέβαια με την επικείμενη πολιτική της αστυφιλίας.

Αφού ξεκίνησαν το ……. να λειτουργούν οι μονάδες και αφού πέρασαν 10 χρόνια περίπου τα απόβλητα των βιομηχανιών ελεύθερα απορρίπτονταν στον Ασωπό ποταμό που μέχρι να γίνει αυτό ήταν ένα καθαρό ποτάμι που πήγαζε από τον Κιθαιρώνα  και η εκβολή του ήταν στη θάλασσα στον Νότιο Ευβοϊκό αφού σχημάτιζε μια λιμνοθάλασσα που ήταν σπάνιας φύσης υγροβιότοπος. Όταν η ροή του ποταμού φαινόταν με γυμνό μάτι ότι μολύνθηκε, ο υγροβιότοπος έχανε τον χαρακτήρα του και μαζί με τις κοινοποιήσεις των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, μετά από μελέτες που είχαν αρχίσει πολύ πιο πριν, αναδείκνυαν σιγά-σιγά το πρόβλημα. Πρώτα το 2006 μελετήθηκαν τα επιφανειακά ύδατα και παρατηρήθηκαν από τους ερευνητές «αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών και φωσφορικών που δείχνουν ρύπανση του Ασωπού ποταμού που προκλήθηκε από υψηλά οργανικά φορτία λόγω βιομηχανικών και αστικών λυμάτων τόσο καλά όσο από γεωργικές απορροές στην περιοχή της λεκάνης».