Σοφία ΜπασκάκηΟ Μιχαήλ Μελάς δεν μετέφερε απλώς τη ζωή του στην Κηφισιά. Μετέφερε την ίδια την αθηναϊκή ελίτ.
Ηταν πλούσιος, κοσμογυρισμένος και διορατικός. Είχε σπουδάσει νομικά στο Παρίσι, είχε κάνει εμπόριο σιτηρών στο Λονδίνο και στη Μασσαλία, και όταν εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1874, είχε ήδη αποκτήσει περιουσία και αίγλη. Ο Μιχαήλ Μελάς δεν ήταν απλώς ένας πολιτικός ή ευεργέτης. Ήταν ο άνθρωπος που διέκρινε πώς η Αθήνα δεν χωρούσε πια την καλή της κοινωνία. Και ήξερε πού να την στείλει.
Η Πλάκα ήταν τότε το λίκνο της αθηναϊκής κοινωνικής ζωής. Όσοι είχαν κύρος ή ήθελαν να αποκτήσουν, είχαν τα σπίτια τους γύρω από την Ακρόπολη. Οι δρόμοι ήταν στενοί, τα σπίτια ασφυκτικά, αλλά η Πλάκα είχε κάτι από την αίγλη της αρχαιότητας και μια οικειότητα που έμοιαζε απαραίτητη. Ο Μελάς όμως οραματίστηκε κάτι άλλο: εξοχή, αέρας, επαύλεις, κήποι. Ένα νέο πρότυπο ζωής για την αθηναϊκή ελίτ.
Ήταν από τους πρώτους που εγκαταστάθηκαν στην Κηφισιά, σε μια εποχή που η περιοχή θεωρούνταν εξοχή και όχι προάστιο. Το παράδειγμά του ήταν αρκετό. Η φήμη του, η κοινωνική του επιρροή και οι σχέσεις του με την πολιτική και επιχειρηματική ελίτ της εποχής λειτούργησαν σαν μαγνήτης. Σύντομα, η Κηφισιά γέμισε με εξοχικές επαύλεις, όπου κάθε καλοκαίρι οι αστοί της Αθήνας αναπαύονταν μακριά από την αποπνικτική πρωτεύουσα.
Η επιλογή της Κηφισιάς δεν ήταν τυχαία. Ήταν πιο δροσερή, πιο πράσινη, πιο “ευρωπαϊκή”. Ο Μελάς έβλεπε την Αθήνα με τα μάτια ενός ανθρώπου που είχε ζήσει στο Παρίσι και στη Μασσαλία. Ήθελε να δώσει στην πρωτεύουσα μια ανάσα αρχοντιάς, να την απλώσει, να της δώσει πνοή. Κι έτσι η Κηφισιά, το χωριό που ως τότε είχε περισσότερο στάνες παρά δρόμους, άρχισε να μετατρέπεται στο σύμβολο του εκλεπτυσμένου καλοκαιρινού βίου.
Δεν ήταν μόνο η εγκατάσταση. Ήταν και οι πρωτοβουλίες του. Ο Μελάς συνέδεσε το όνομά του με τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, με τον Ερυθρό Σταυρό, με τον πολιτισμό και την τέχνη. Ήταν συλλέκτης έργων ζωγραφικής, ευεργέτης, πρόεδρος συλλόγων. Οι επιλογές του είχαν κύρος. Και όταν εκείνος έφτιαξε σπίτι στην Κηφισιά, οι άλλοι ακολούθησαν. Δεν ήταν μόδα. Ήταν μετατόπιση κοινωνικής ισχύος.
Η Πλάκα παρέμεινε γραφική, αλλά η ψυχή της αθηναϊκής αστικής τάξης μεταφέρθηκε πιο βόρεια. Η Κηφισιά δεν θα ήταν ποτέ ξανά το ίδιο. Ούτε και η Αθήνα.
